Röng fullyrðing um greiðslur lífeyrissjóðanna til LBI

Vefritið Kjarninn fullyrðir í dag, að sú niðurstaða Hæstaréttar að sýkna  Norvik hf. af kröfum NBI um greiðslu skv. afleiðusamningum feli í sér að m.a. lífeyrissjóðirnir hafi að óþörfu greitt LBI háar fjárhæðir.  Þessi ályktun er röng. Forsendur dómsins áttu ekki við um samninga lífeyrissjóðanna sem aldrei gátu borið því við að þeir teldu bankann hafa fallið frá kröfum skv. samningunum:

• Dómurinn í máli Norvikur hf. er um samtvinnaða vaxta- og gjaldmiðlaskiptasamninga sem gilda áttu 2-3 ár fram yfir hrun.  Dómurinn byggir einkum á því að vanefndir bankans á greiðslum hans skv. vaxtaskiptahluta samninganna hafi gefið stefnda réttmæta ástæðu til að skilja tilkynningu sem hann og margir aðrir fengu frá bankanum þannig að samningarnir væru felldir niður.  Aðgerðaleysi bankans hafi ýtt undir þann skilning. Rétturinn leggur áherslu á lengd samninganna í þessu sambandi.
• Megnið af afleiðusamningum lífeyrissjóða við LBI voru framvirkir skiptasamningar með gjaldeyri með nokkurra mánaða gildistíma.  Flestir voru með gjalddaga á árinu 2008 en nokkrir  á fyrstu mánuðum ársins 2009.  Þessir samningar kölluðu ekki á sýnilegar efndir af hálfu bankans með  sama hætti og samningar Norvikur.  Dómurinn hefði því ekki verið fordæmisgefandi um þá samninga.
• Lífeyrissjóðirnir áttu sameiginlega í viðræðum við stjórnvöld og alla bankana um stöðu gjaldmiðlasamninganna strax í október 2008 og áfram eftir það.  Umfang viðskipta lífeyrissjóða við banka er slíkt að stjórnendur þeirra og föllnu bankanna hlutu að ræða uppgjörsmál fljótt eftir fall bankanna og láta reyna á innheimtu eða samninga.  Lífeyrissjóðirnir áttu þess því aldrei kost að „njóta“ tómlætis af hálfu bankanna, líkt og byggt er á í máli Norvíkur þannig að þeim væri gefið tilefni til að ætla að bankinn hefði fallið frá kröfum skv. samningunum.
• Forsenda dómsins er sú að mótaðili bankans hafi fengið umrædda tilkynningu. Hafi það ekki gerst kemur spurning um fordæmi dómsins ekki til álita. Einhverjir sjóðir munu hafa fengið tilkynninguna en aðrir ekki.  Af framangreindum ástæðum hefðu þeir þó í engu tilviki getað byggt á sömu sjónarmiðum og gert var í umræddum dómi í máli Norvikur hf.
• Sjóðirnir fengu mörg lögfræðiálit um skuldbindingargildi gjaldmiðlasamninganna og um viðmið fyrir uppgjöri þeirra. Fram komu sterkar röksemdir fyrir því að víkja bæri samningunum til hliðar vegna margvíslegrar markaðsmisnotkunar af hálfu bankanna fyrir hrunið.  Það var samdóma niðurstaða þeirra sem sjóðirnir leituðu til að málferli um gildi samninganna væru áhættusöm svo skynsamlegt væri að leita samninga til að takmarka tjón sjóðanna sem mest.  Var sú leið valin og tókst í þeim samningum sem gerðir voru að takmarka mjög veruleg neikvæð áhrif af uppgjöri samninganna á fjárhag sjóðanna.  Töluverður fjöldi dóma hefur fallið sem staðfesta að skynsamlegt var að semja um uppgjör samninganna þar sem ásættanleg niðurstaða fékkst.  Dómur í máli Norvíkur breytir ekki því mati.