Prawa emerytalne, granice państwowe oraz umowa EWG

Prawa emerytalne, granice państwowe oraz umowa EWG

„Obywatele Islandii, którzy mieszkali w innych krajach EWG mogą mieć prawa do świadczeń emerytalnych w tych krajach i nawet o tym nie wiedzą. Najlepiej w takich przypadkach skontaktować się z Tryggingastofnun (zakład ubezpieczeń społecznych), wypełnić wniosek, który zostanie następnie wysłany za granicę. Wtedy okaże się czy mamy prawa emerytalne, czy nie,“ powiedziała Anna Elísabet Sæmundsdóttir, kierownik oddziału ds. zagranicznych w Tryggingastofnun.

„Islandczycy, którzy mieszkają na Islandii, a przedtem mieszkali lub pracowali w którymś z krajów należących do EWG, mogą mieć prawa do emerytury zagranicznej, między innymi związanej z wiekiem danej osoby lub też prawa do renty inwalidzkiej, oczywiście po spełnieniu odpowiednich warunków. Można to sprawdzić w bardzo prosty sposób, przed zbliżającym się wiekiem emerytalnym.

Każda osoba wypełnia odpowiedni druk pod linkiem tr.is który znajduje się na stronie internetowej, z prawej strony, a następnie prześle go do Tryggingastofnur.  Pracownicy TR sami występują o dodatkowe niezbędne dokumenty, na przykład informacje z Þjóðskrá Íslands (islandzki krajowy rejestr ludności) na temat okresu zamieszkania na Islandii osoby występującej z wnioskiem, jak również informacje z funduszy emerytalnych na temat wpłacanych składek danej osoby.

Po zebraniu wszystkich danych, wniosek wysłany zostaje do placówki kontaktowej za granicą w celu podjęcia decyzji, a to może potrwać jakiś czas.

Może też być odwrotnie, któraś z placówek za granicą natknie się w swoich dokumentach na obywatela Islandii, który nie wystąpił jeszcze o swoje prawa do emerytury. W takim przypadku TR powiadamia listownie daną osobę na Islandii i w razie potrzeby występuje z formalnym wnioskiem. Biura zagraniczne żądają często dodatkowych informacji, na przykład czy osoba ta jest jeszcze na rynku pracy lub czy otrzymuje świadczenia emerytalne z funduszu emerytalnego. Pracownicy TR zajmują się odpowiedzią na wszystkie pytania.” 

Różnice w systemach emerytalnych, również w krajach skandynawskich

Tryggingastofnun jest innymi słowami biurem kontaktowym z podobnymi placówkami w innych krajach, z którymi Islandia ma podpisane obustronne umowy dotyczące ubezpieczeń i świadczeń emerytalnych. Wszystkie wnioski na terenie obszaru EWG, rozpatrywane są tylko przez te placówki, wnioski wypełniane są na odpowiednich drukach w języku urzędowym kraju, do którego sprawa zostanie wysłana.

Rozpatrzenie wniosku może zająć nawet rok, zależy to od każdego państwa oddzielnie. Rozpatrzenie wniosków o rentę inwalidzką bardzo często trwa jeszcze dłużej.

Wiele osób uważa, że system emerytalny w krajach skandynawskich jest bardzo podobny lub zbudowany w ten sam sposób. Rzeczywistość niestety na to nie wskazuje, nie ma jednego „skandynawskiego modelu emerytalnego”, dlatego właśnie rozpatrywanie wniosków o emeryturę lub rentę zajmuje różny okres czasu w każdym z kraju. Najszybciej wnioski rozpatrywane są w Danii, podobny czas trwa to na Islandii. 

W szybkim tempie zwiększa się ilość osób posiadających prawa do emerytury z zagranicy

W ostatnich latach bardzo zwiększyła się ilość osób zamieszkałych na Islandii i posiadających prawa do świadczeń emerytalnych z zagranicy, jak również tych, którzy mieszkają za granicą i nabyli prawa do świadczeń emerytalnych na Islandii. Obie grupy będą w dalszym ciągu się rozszerzać z powodu zmian wśród ludzi w zapatrywaniach dotyczących miejsca zamieszkania, pracy, rozwoju i zmian na rynku pracy oraz jego globalizacji.

Można tu przytoczyć bardzo bliski nam przykład na „przesiedlenia w okresie kryzysu gospodarczego“ na Islandii.  Oczywiście pokolenie, które wyjechało do Norwegii w poszukiwaniu pracy w roku 2008 nie nabyło jeszcze praw emerytalnych tam ani na Islandii.  System emerytalny w Szwecji i Islandii wypłaca wspólnie świadczenia emerytalne dla ludzi, którzy w latach siedemdziesiątych wyjechali do Szwecji w celu poszukiwania tam pracy po tym, jak śledź zaginął na wodach islandzkich.

• W roku 2007 prawie 1.500 osób zamieszkałych zagranicą miało prawa do świadczeń emerytalnych na Islandii, w roku 2017 było ich już 2.400. 
• W roku 2007 prawie 650 osób zamieszkałych na Islandii mało prawa emerytalne za granicą, w roku 2017 było ich już 2.300.

Przykład I

Osoba zamieszkała na Islandii, posiadająca prawa do świadczeń emerytalnych w innym kraju EWG

• Tryggingastofnun wysyła wniosek oraz zaświadczenie o ubezpieczeniu socjalnym danej osoby do zainteresowanego kraju.
• Sprawa rozpatrywana jest za granicą, należy przygotować się na to, że może to trwać sześć miesięcy a nawet dłużej.
• Tryggingastofnun otrzuymuje decyzję z zagranicy, sprawdza odpowiednie dokumenty oraz potwierdza prawa do świadczeń emerytalnych, w taki sposób, aby występująca z wnioskiem osoba nie otrzymywała świadczeń podwójnie.
• Tryggingastofnun rejestruje dochody emerytalne każdej osoby w systemie islandzkim.

Przykład II

Osoba zamieszkała za granicą, posiadająca prawa emerytalne na Islandii.

• Tryggingastofnun otrzymuje wniosek z zagranicy wraz z potwierdzeniem ubezpieczenia danej osoby w tamtejszym systemie ubezpieczeń społecznych.
• Jeżeli występująca z wnioskiem osoba mieszkała na Islandii dłużej aniżeli rok, nabywa prawa do świadczeń. W takim przypadku występuje się o dodatkowe informacje z zagranicy*, wniosek zostaje odrzucony, jeżeli pobyt na Islandii trwał krócej aniżeli rok.
• Tryggingastofnun wysyła następnie wniosek do funduszu emerytalnego.

 *Przyczyny są różne na wystąpienie o dodatkowe informacje z zagranicy:

1. System emerytalny się różni, jak również placówki zajmujące się świadczeniami emerytalnymi.
2. Należy być pewnym, że dana osoby nie korzysta ze świadczeń w obu krajach w tym samym czasie.
3. Duże znaczenie ma powód do wypłaty świadczeń emerytalnych za   granicą.
• Jeżeli świadczenia emerytalne są świadczeniami podstawowymi, wtedy nie mają one wpływu na wypłaty z Tryggingastofnun.
• Jeżeli świadczenia emerytalne z zagranicy powiązane są z pracą zarobkową w danym kraju, patrzy się na nie jako te z obowiązkowych funduszy emerytalnych. Mają one w takim przypadku wpływ na zaniżenie wypłat z Tryggingastofnun.

Przykład III  

Obywatel Islandii (nazwany później NN), zamieszkały w Szwecji otrzymuje powiadomienie z  Tryggingastofnun o tym, że ma prawo do emerytury z TR w wysokości 91.601 kr miesięcznie. 
NN mieszkał na Islandii przez 16,21 roku w wieku od 16 do 67 roku życia i dlatego jego świadczenia emerytalne wynoszą 40,53% praw emerytalnych  w kraju, czyli 91.601 kr.

 W jaki sposób zostało to wyliczone?

• NN otrzymuje w Szwecji emeryturę powiązaną z latami pracy (inkomstpensjon) w wysokości 48.576 koron szwedzkich (SEK) w ciągu roku (= 627.116 kr islandzkich). Dochody te wraz z tymi z islandzkiego funduszu emerytalnego mają wpływ na obniżenie wypłat emerytalnych z Tryggingastofnun.
• NN otrzymuje podstawowe świadczenia emerytalne w Szwecji (garantipension), 18.900 SEK w ciągu roku, które nie mają wpływu na wypłaty emerytalne z TR na Islandii.
• NN otrzymuje 32.269 kr z islandzkiego funduszu emerytalnego w ciągu roku.
• Razem dochody brane pod uwagę przy naliczaniu emerytury, to 659.386 kr (627.116 + 32.269 = 659.386).
• Po odtrąceniu 300 tys kr z powodu sumy wolnej od opodatkowania, ze względu na inne dochody aniżeli zarobkowe, zostaje 359.386 kr. Kwotę tą obniżono o 45% czyli 13.477 kr miesięcznie z powodu „tarć i zmian“ w systemie emerytalnym na Islandii.
• Obniżone świadczenia emerytalne NN z Tryggingastofnun , to 226.007 kr, i NN  ma prawo do 40,53% te kwoty.
• Wynik: 40,53% podstawy świadczeń emerytalnych, do których NN ma prawo na Islandii = 91.601 kr.

Powyższe informacje oparto na rozmowie z  Anną Elísabet Sæmundsdóttir, która wraz z Hallą Maríą Sveinbjörnsdóttir, prawnikiem Tryggingastofnunar, przedstawiły dla Landssamtaka lífeyrissjóða (zrzeszenie funduszy emerytalnych na Islandii)w lutym 2018. 

Dobrze wiedzieć – strony internetowe

Tryggingastofun – tr.is
Dania: borger.dk
Norwegia: nav.no
Szwecja: pensionsmyndigheten.se
Prawa w każdym kraju EES/EFTA oddzielnie

 Þýðing: Vera Wieslawa Lupinska